The Optimist – februari 2019

De hele dag door maken we keuzes. Om gezond om te gaan met onze keuzevrijheid doen we een beroep op ons innerlijke kompas. Dit kompas kent twee motieven: liefde of angst. Maar hoe zit het met de rest van onze emoties? Expert op dit gebied is Vera Helleman. Zij legt het ons uit.

U bent auteur van het boek De Emotie Encyclopedie. Hierin beschrijft u 350 emoties. Dat zijn er veel. Wat hebben we aan deze emoties en waarom is het zo belangrijk om ze te begrijpen?
Emoties zijn onderdeel van onze menselijke verpakking. Daar kunnen we niet omheen, hoewel velen dat misschien zouden willen. Naast lichaam en gedachten hebben ook emoties een belangrijke functie, ze geven ons feedback en sturing. Nu leven wij in een tijd dat onze mentale functies gezien worden als veel waardevoller en hebben we daarmee de samenwerking met ons lichaam en onze emoties uit evenwicht gebracht. Velen negeren hun emoties, omdat ze pijn doen, onhandig zijn in bepaalde situaties of gewoon niet serieus worden genomen. Anderen laten zich juist volledig sturen door emoties en denken niet meer nuchter na. We zijn prooi geworden van ons gereedschap, omdat we niet weten hoe we met dit gereedschap om moeten gaan en waar het voor dient. Het is dus hoog tijd dat hier meer bewustzijn op komt.

Emoties geven dus feedback en sturing. Hoe doen ze dat?

Kijk even met me mee naar dit figuur. Een menselijk brein produceert duizenden gedachten per dag. Die komen op als gevolg van wat we met onze zintuigen waarnemen in onze wereld. Het brein verwerkt die informatie en associeert daarop door. Gedachten kunnen allerlei sprongetjes maken en zijn lang niet altijd eenduidig. Op zich geen probleem, gedachten zijn maar gedachten. Maar dan komt het. Op het moment dat jij zo’n gedachte serieus neemt, interessant genoeg vindt of zelfs erdoor geobsedeerd raakt en dus wáár maakt, wordt het een overtuiging. Een gedachte waarvan jij overtuigd bent dat het waar is.

Overtuigingen zijn een belangrijk onderdeel van hoe wij de wereld ervaren, want deze bepalen onze perceptie(!) van de werkelijkheid. Stel, je krijgt een sms’je van een onbekend nummer met de vraag of je wilt afspreken op die en die datum en locatie. Je gedachten gaan alle kanten op: ‘van wie is dit bericht?’, ‘is het zakelijk of privé?’, ‘een oude bekende misschien of iemand die mijn telefoonnummer heeft achterhaald?’, ‘he getsie, dat wil ik helemaal niet, wat moet die van mij?’, of: ‘zou ik een stille aanbidder hebben?’, of: ‘zou ik iets fout gedaan hebben en wil iemand wraak nemen?’. Afhankelijk van welke gedachte je het meest ‘aanspreekt’ en je in mee gaat en dus ‘waar maakt’ en op door associeert, zal jouw emotionele feedbacksysteem reageren. Als je de zinnen hierboven nog eens leest, dan zul je voelen dat er andere emoties gaan reageren op de verschillende denkrichtingen. Verbazing, afkeer, verlangen, angst. De emotie gaat dus reageren op de overtuiging. Met de soort emotie die opkomt is te achterhalen of dat wat er voorafging aan de emotie al dan niet resoneert bij je natuurlijke, ontspannen staat-van-zijn. Een gedachte als: ‘ojee, zou ik iets fout gedaan hebben?’ is voor niemand gezond en dus zul je daar een nare emotie op krijgen, omdat die emotie jou feedback wil geven op wat je hebt geloofd en of dat al dan niet gezond is voor je. Jouw zelfhelend vermogen heeft als doel altijd deze ontspannen staat weer op te zoeken. Emoties helpen daarmee.

Het kan ook zijn dat er niet een overtuiging voorafging aan een emotie, maar een verandering in je leven. Je komt in de bus naast iemand te zitten die je een heel naar gevoel geeft. Deze persoon zegt niets, ziet er ook niet vreemd uit, het voelt alleen heel naar. Dit zal hoogstwaarschijnlijk te maken hebben met energie die niet harmoniseert met elkaar. Een zogenoemde mismatch. Jouw emoties willen je op dat moment sturen. Je zou een andere plek willen zoeken en dat zou ook inderdaad beter voor je zijn. Nu komen er wellicht gedachten op over dat dat niet gepast is of als deze persoon nu wel vreemde uiterlijke verschijnselen had of op iemand zou lijken, zouden je gedachten daarmee aan de haal gaan en ook meedoen met het spelletje. Dan krijg je meerdere emoties door elkaar heen. Die ofwel je willen sturen op je pad door te vertellen dat deze persoon niet matcht of door feedback te geven op wat je daarover gelooft.

Best wel ingenieus materiaal die emoties. En misschien een beetje ingewikkeld. Maar daarvoor hebben we gelukkig houvast van acht emotiegroepen met acht boodschappen. Iedere emotiegroep staat voor een bepaald levensthema en wil jou in dat stukje van het leven begeleiden. Of, in andere woorden: emoties willen ons helpen onze overtuigingen af te stemmen op wie we werkelijk vanbinnen zijn, zodat we de wereld ook door die bril kunnen waarnemen en aantrekken. En iedere emotie correspondeert daar iets specifieks over. Als we die emoties negeren, waarmee we eigenlijk ons ware zelf onderdrukken, dan neemt grover geschut het over: je lichaam. Disbalans op emotioneel niveau zal zich dan ook fysiek gaan wreken in ziekten. En andersom: als wij emoties dus niet langer negeren, maar ernaar luisteren, kunnen we ziektes voor zijn.

Waarom zijn angst en liefde zo belangrijk?
Wat mij betreft zijn alle acht emotiegroepen belangrijk en de daarbij behorende broertjes en zusjes. Angst en liefde worden vaak genoemd, omdat deze symbool staan voor dualiteit en non-dualiteit. Het aardse en goddelijke. Deze twee willen idealiter verbonden worden met elkaar. Als je naar de broertjes en zusjes van angst kijkt, zijn er echter ook positieve emoties zoals verantwoordelijkheidsgevoel en waakzaamheid. En in de emotiegroep liefde zijn er ook saboterende emoties zoals onvervuld verlangen en hebzucht. Het gaat om de basisaard van de emotie.

Het lijkt alsof we gemakkelijker uit angst handelen. Hoe komt dat volgens u?
We handelen doorgaans uit het vermijden van (emotionele) pijn of het verhogen van plezier. Angst of passie. Frustratie of verlangen. Als het specifiek over angst gaat, handelen we doorgaans niet, omdat we dan verstijven. We onderdrukken onszelf met angst en kiezen de makkelijkste weg, die voor velen lijkt: meer van hetzelfde. Uit angst mijden we verandering, terwijl verandering een constante is waarop we zouden moeten meebewegen.

Hoe kunnen we ons meer laten leiden door liefde?
Jezelf laten leiden door liefde, vreugde, hartsverlangen en alles dat in flow is met je natuurlijke staat-van-zijn is een keuze! Als je nog even terugkijkt naar de eerdergenoemde driehoek, dan hebben wij een heel belangrijke keus, die maar al te vaak over het hoofd wordt gezien. Wanneer gevoelens van liefde en vreugde voorbijkomen die ons willen leiden naar dat wat bij ons past, komt daar heel vaak een saboterende angstgedachte of mag-niet-gedachte op die de oorspronkelijke flow tenietdoet. Het is aan jou of je die gedachte serieus neemt en gelooft in die belemmering of dat je ervoor kiest(!) dat niet te doen. Dat is een spannende keus voor veel mensen, omdat wij een oerinstinct hebben onszelf veilig te stellen binnen de sociale groep, waar een heleboel regels gelden. Die (ongeschreven) regels die wij geloven, laten we voor gaan. Gezonder is de regels van je hart te volgen. Maar dat is aan jou.

Wat gebeurt er als we dat doen?
Ga je leven vanuit liefde in plaats van vanuit saboterende overtuigingen dan gaat er iets belangrijks veranderen. Jouw perceptie van de werkelijkheid gaat veranderen, omdat je gaat kijken vanuit liefde. Hierdoor zul je andere stappen zetten, andere mensen aantrekken (of aantrekkelijk vinden) en andere levenssituaties creëren. Dan ga je een veranderingsproces in waar jouw buitenwereld harmonieus afgestemd gaat raken op jouw binnenwereld in plaats van dat jouw buitenwereld jouw dubbele signalen weerspiegelt.